Wednesday, November 01, 2006

‘Mahligai’ Zakaria (bahagian 1)

[satu analisis kepada masalah binaan haram dalam perbandaran]
Untuk beberapa hari dalam minggu kebelakangan ini, kita dihidangkan dengan kisah ‘Mahligai Zakaria’ di Pandamaran Kelang, yang dikatakan dibina tanpa satu pelan yang diluluskan oleh Majlis Perbandaran Kelang. Saya merasakan isu ini cukup penting untuk difahami dan dihayati oleh semua arkitek termasuk yang akan menduduki peperiksaan bahagian 3. Sebagai profesional kita mestilah pertamanya mengenepikan semua sentimen dan berbincang atas rasional yang khusus sahaja.

The law says Zakaria’s mansion must go
Andrew Ong Oct 28, 06 4:16pm

According to the law, the illegal mansion built by Port Klang assemblyperson Zakaria Deros must be torn down - nothing short of that is acceptable, said Sg Pinang assemblyperson Teng Chang Khim. Teng, a practising lawyer, said the Street, Drainage and Building Act 1976 clearly stipulates that local authorities, in this case Klang Municipal Council (MPK), must demolish the building should Zakaria fail to do so. Zakaria, who is also a Klang municipal councillor, was alleged to have built his RM 8 million sprawling mansion early this year without submitting the required building plans to the MPK. Last week, it was reported that Zakaria would be meted the maximum fine for building the mansion in Kampung Idaman, Pandamaran, which was ten times the planning fee - RM24,000.

Petikan di atas daripada laman web Malaysiakini adalah satu daripada beberapa artikel dalam media-massa yang pada pandangan saya mempunyai ‘twist’ yang tersendiri. Apa yang akan saya cuba bentangkan di artikel ini adalah pandangan daripada sudut perundangan senibina dan realiti praktis yang saya percaya mempunyai kesan kepada Arkitek yang berdepan dengan kerenah birokrasi sedemikian seharian dalam praktis mereka.

Saya juga telah ditanya pandangan berhubung dengan isu ini khususnya tentang apa yang saya harapkan dihujung episod ini. Terus-terang saya katakan bahawa saya berharap agar beliau diberi peluang untuk membetulkan kesilapan, mengemukakan pelan, mendapatkan kelulusan, membayar denda seperti yang sewajarnya dan akhirnya dibenarkan menyimpan ‘mahligai’ beliau. Apa juga kesilapan beliau, ia mesti dilihat sebagai satu kesalahan yang khusus dalam satu undang-undang yang khusus dan tidak harus dicampur-aduk dengan sentimen politik, kepartian, balas dendam dan lepas geram.

Bagi maksud artikel ini, ‘mahligai Zakaria’ tidak akan merujuk kepada sebuah rumah besar di Pandamaran sahaja tetapi sebagai terma generik kepada rumah-rumah dan bangunan-bangunan yang serupa di seluruh negara. Rupa dan saiznya mungkin berbeza tetapi sama dari aspek perlanggaran undang-undang.

Sebagai arkitek dalam praktis, saya lebih suka melihat episod ini dari sudut yang lebih luas iaitu masalah birokrasi dan kelembapan sistem penyampaian (delivery system) kita secara menyeluruh. Jika Zakaria berjaya mengekalkan mahligainya, ia akan membuka peluang untuk keampunan kepada banyak lagi orang lain yang melakukan kesalahan yang serupa samada mereka bergelar, berpangkat atau rakyat marhain. Saya mengharapkan ‘belas kasihan’ daripada pihak berkuasa ini akan dilebarkan kepada semua.

Mahligai ini bukanlah satu-satunya kes yang terpencil. Banyak lagi bangunan dan kediaman, kilang malah bangunan-bangunan milik kerajaan, parti pemerintah dan parti pembangkang juga yang telah dan sedang dibina di seluruh negara tanpa atau sebelum kelulusan pelan. Pemiliknya bukan sahaja ahli majlis atau yang berhormat, malah peniaga, usahawan dan orang biasa juga.

Saya tidak boleh bersetuju dengan Teng Chang Kim. Beliau seorang peguam dan pandangan beliau merupakan interpretasi beliau sendiri yang saya rasa cetek dan konvenien dengan suasana semasa dan semangat kepartiannya. Saya pasti ada peguam lain yang mempunyai pandangan dan hujah yang berbeza.

Kalau mahligai ini wajib dirobohkan, maka ribuan lagi mahligai-mahligai yang serupa yang akan wajib dirobohkan juga. Kita akan berpeluang mencipta satu industri mega untuk merobohkan ratusan malah puluhan ribu lagi bangunan yang serupa di seluruh negara.



Masalah Persepsi dalam Tindakan PBT
Saya tidak nafikan, ada dalam kes-kes yang tertentu, PBT kelihatan begitu cepat mengambil tindakan meroboh sementara dalam kes yang lain, mereka kelihatan seperti menutup sebelah mata atau mengheret kaki dari mengambil tindakan yang segera. Dari mata kasar, apa yang kita nampak ini menyebabkan kita cepat melatah, menuduh kepincangan, salah-laku dan rasuah. Ini masalah persepsi. Saya pasti, bukan Zakaria sahaja yang telah dan pernah menerima ‘nasihat lembut’ – a slap on the wrist, malah ratusan rakyat biasa juga. Aspek ini akan saya cuba bincangkan di sini.

Episod mahligai Zakaria ini sebenarnya mendedahkan kelemahan dalam keseluruhan sistem pentadbiran kerajaan tempatan. Ianya dialami bukan saja di Kelang malah diseluruh negara. Pihak Berkuasa Tempatan sebenarnya hanya nampak gah dan berkuasa tetapi kebanyakannya tidak mempunyai kapasiti yang wajar untuk melaksanakan segala tanggungjawab yang sepatutnya dilaksanakan baik dari segi kewangan, kakitangan dan kuasa di bawah undang-undang. Dalam hal pembangunan sahajapun semua Pihak Berkuasa Tempatan tidak memiliki kapasiti kakitangan yang cukup untuk menyemak dan meluluskan pelan, memeriksa pembinaan dan menguatkuasakan undang-undang. Inilah realiti sebenar. Mereka yang sedar tentang realiti ini mungkin akan bersikap oportunistik dengan mengekploitasi kelemahan struktur dalam Pihak Berkuasa Tempatan dan melakukan tindakan-tindakan luar undang-undang. Namun demikian hakikatnya, kesalahan yang tidak didakwa dan dihukum tidak bermakna tidak bersalah. Undang-undang itu tetap kekal untuk dilaksanakan. Salah satu Pihak Berkuasa Tempatan yang saya ketahui menyimpan dua belas ribu fail untuk premis yang tidak mempunyai pelan yang diluluskan. Sebahagian fail ini telah berusia berbelas tahun. Namun kekurangan kakitangan memaksa mereka untuk mengenepikan sementara tindakan kerana lebih banyak lagi hal semasa dan segera yang perlu diambil perhatian..

Di pihak rakyat yang ingin membina bangunan juga timbul kemungkinan dikalangan sebahagian mereka untuk mengambil risiko dan meneruskan pembinaan sebelum pelan diluluskan dengan kesediaan untuk membayar denda yang maksima apabila tindakan undang-undang itu sampai kepada mereka. Pada perkiraan mereka, denda yang akan dibayar itu adalah wajar kerana kos yang ditanggung untuk sewa dalam masa menunggu itu misalnya akan lebih besar daripada denda yang dibayar.

Hakikatnya, kesalahan yang tidak didakwa dan dihukum tidak bermakna tidak bersalah. Undang-undang itu tetap kekal untuk dilaksanakan. Salah satu Pihak Berkuasa Tempatan yang saya ketahui menyimpan dua belas ribu fail untuk premis yang tidak mempunyai pelan yang diluluskan. Sebahagian fail ini telah berusia berbelas tahun. Namun kekurangan kakitangan memaksa mereka untuk mengenepikan sementara tindakan kerana lebih banyak lagi hal semasa dan segera yang perlu diambil perhatian.

Tindakan berpilih dalam kes-kes meroboh bangunan

Untuk menjawab tohmahan mengenai tindakan berpilih dalam kes-kes meroboh bangunan atau pembinaan haram, perlu difahami bahaw tindakan biasanya diambil bergantung kepada beberapa aspek seperti risiko keselamatan dan kacau-ganggu kepada awam.

Pembinaan haram boleh dibahagi dua kategori.

1. Bangunan yang dibina di atas tanah yang tidak dimiliki oleh pemunya bangunan secara sah.
Termasuk dalam kategori pertama ini adalah rumah-rumah setinggan dan gerai-gerai yang dibina atas tanah kerajaan atau milikan orang lain, sambungan haram kepada bangunan bukan milik atau binaan dalam tanah milik tetapi melencong atau terkeluar memasuki tanah kerajaan atau tanah orang lain

2. Bangunan yang dibina tanpa pelan yang diluluskan tetapi di atas tanah milik pemunya bangunan dan mematuhi semua aspek teknikal yang disyaratkan.
Termasuk dalam kategori ini adalah rumah-rumah persendirian, bangunan-bangunan kerajaan dan perseorangan malah rumah-rumah ibadat ugama, masjid, surau dan kuil-kuil yang dibina sebelum pelan diluluskan.

Saya rasa mempunyai kelayakan yang memadai untuk membincangkan masalah ini bukan sahaja sebagai seorang arkitek malah sebagai mantan ahli majlis dalam sebuah majlis perbandaran. Saya berani katakan bahawa tidak ada tindakan meroboh yang dibuat secara buta-tuli atau dalam keadaan yang tergesa-gesa. Ahli-ahli majlis bukanlah manusia-manusia rakus dan liar yang boleh bertindak sesuka-hati diluar batas undang-undang. Majlis perlu cukup berhati-hati dan bertindak melakukan kerja meroboh setelah pasti semua aspek perundangan diambilkira. Pegawai undang-undang sentiasa ada dalam semua mesyuarat majlis untuk menasihat dari segi implikasi tindakan. Yang mana kerja meroboh dibuat lebih cepat dari yang lain adalah kerana binaan dalam kategori yang pertama itu telah dikaji dan disahihkan sebagai membahayakan keselamatan. Untuk yang lain, meroboh hanyalah tindakan yang terakhir.

Biasanya Pihak Berkuasa Tempatan dalam mengambil tindakan kepada kedua-dua kategori di atas akan mengambil tindakan segera apabila, binaan haram itu menimbulkan kacau-ganggu sebagaimana yang ditakrifkan dalam Akta Jalan Parit dan Bangunan dan menerima komplen yang sahih daripada pemilik tanah atau jiran bersempadan yang menerima kesan dan gangguan secara langsung daripada bangunan haram tersebut. Dalam kes tanah milikan kerajaan seperti tanah-tanah setinggan, komplen biasanya diterima secara langsung daripada Pejabat Tanah. Perlu juga difahami bahawa Pejabat Tanah juga mempunyai kuasa meroboh dibawah Kanun Tanah Negara dan biasanya mempunyai jentera dan mekanisma sendiri untuk berbuat demikian.

Dalam kes dimana bangunan dibina tanpa pelan (pelan tidak dikemukakan); dibina setelah pelan dikemukakan tetapi sebelum diluluskan oleh Pihak Berkuasa Tempatan; atau dibina lain daripada pelan yang diluluskan, Pihak Berkuasa Tempatan biasanya mengambil jalan selamat yang bertimbangrasa. Di mana kes-kes ini boleh diselesaikan secara denda dan pendakwaan, maka langkah ini akan diambil lebih dahulu dan diutamakan.

Membandingkan tindakan ke atas binaan haram atas tanah milik orang lain dengan binaan haram atas tanah milik sendiri adalah tidak wajar walaupun hati kecil kita mungkin terpanggil untuk menuntut apa yang kita anggap sebagai keadilan.

Mungkin perlu untuk kita sejenak merenung kenapa ramai daripada rakyat memilih untuk melanggar undang-undang khususnya dalam hal membina dahulu bangunan sebelum pelan diluluskan?

Jawaban paling mudah adalah kerana rakyat kebanyakannya letih dan kecewa kerana terpaksa melalui proses dan kerenah yang lama dan panjang dari Pihak Berkuasa Tempatan. Kalau kita memahami fitrah manusia, kita akan memahami bahawa tidak ramai yang ingin melanggar undang-undang. Apabila mereka berbuat demikian, dan dalam jumlah yang ramai, maka semestinya kita perlu melihat kemungkinan ada sesuatu yang tidak kena pada undang-undang atau perjalanannya. Adalah adil jika kita katakan bahawa proses untuk membaiki proses kelulusan pelan dan perjalanan undang-undang ini sedang dan akan berterusan. Namun masalah ini bukanlah sesuatu yang boleh diselesaikan sekelip mata dan memerlukan masa dan kewangan yang besar. Dari segi kewangan, hakikat bahawa hanya sedikit Pihak Berkuasa Tempatan yang mampu beroperasi sendiri bersandarkan kutipan cukai pintu tidak dapat dinafikan. Yang lain pula terpaksa bergantung kepada sumbangan kerajaan. Begitu juga dalam hal kakitangan dan perjawatan, Pihak Berkuasa Tempatan tidak mempunyai kuasa untuk melantik tetapi sebaliknya terpaksa memohon dan kemudiannya menunggu pegawai-pegawai daripada Jabatan Perkhidmatan Awam.

Sebenarnya, kelewatan meluluskan pelan tidak boleh dibebankan dibahu Pihak Berkuasa Tempatan semata-mata. Pihak Berkuasa Tempatan tidak mempunyai kakitangan dan pegawai yang cukup dari segi kuantiti dan tidak juga cukup dari segi kepakaran. Kerana itu Pihak Berkuasa Tempatan terpaksa bergantung kepada jabatan-jabatan teknikal seperti JKR, Jabatan Kesihatan, Bomba dan lain-lain. Lebih memburukkan lagi keadaan adalah apabila Pihak Berkuasa Tempatan kini terpaksa bergantung pula kepada syarikat-syarikat utiliti swasta atau jabatan teknikal yang diperbadankan seperti TNB, Telekom, IWK, SATU, PUAS dan lain-lain.

[bersambung di bahagian 2]

0 Comments:

Post a Comment

<< Home